Κορτιζόλη, η ορμόνη του στρες: Πως να την αντιμετωπίσετε

Η κορτιζόλη είναι μία ορμόνη με ιδιαίτερα  κακή φήμη. Όχι εντελώς αδικαιολόγητα. Θεωρείται η κατεξοχήν ορμόνη του στρες.

Σε περίπτωση που το στρες είναι στιγμιαίο (π.χ. όταν τρέχουμε να προλάβουμε το λεωφορείο για να μην το χάσουμε) δεν υπάρχει πρόβλημα με την κορτιζόλη.

Αλλά αν υπάρχει  χρόνια ανεβασμένη παραγωγή κορτιζόλης στο σώμα, κάτι που δηλώνει συνεχές άγχος και στρες (όπως συμβαίνει στην κατάθλιψη), τότε η κορτιζολη μπορεί να προκαλέσει πολλές παρενέργειες, ακόμα και ασθένειες.

Η χρησιμότητα της κορτιζόλης

Η παραγωγή της κορτιζόλης έχει αγαθές προθέσεις: να δώσει ενέργεια στο σώμα όταν αυτό βρεθεί σε συνθήκες στρες (stress).. Αυτό προκαλεί απελευθέρωση νοραδρεναλίνης από ποικίλες δομές και αδρεναλίνης από τα επινεφρίδια.

Το πρώτο που κάνει η κορτιζόλη είναι να αυξήσει αμέσως τη γλυκόζη στο αίμα (το σάκχαρο του αίματος) διασπώντας το γλυκογόνο που είναι αποθηκευμένο στο συκώτι. Επίσης προωθεί τη μετατροπή ορισμένων αμινοξέων σε γλυκόζη, μια διαδικασία που ονομάζεται γλυκονεογένεση. Ακόμη, ενισχύει τη λιπόλυση, την έξοδο των λιπαρών οξέων από τις αποθήκες τους προς το αίμα.

Η κορτιζόλη δεν αυξάνεται μόνο όταν υπάρχει φυσική απειλή. Αυξάνεται πάντα όταν υπάρχει stress στον οργανισμό για οποιοδήποτε λόγο. Παραδείγματα αποτελούν η ασθένεια, η μυϊκή εξάντληση, ο πυρετός, ο πόνος, η χειρουργική επέμβαση, η υπογλυκαιμία  και το άγχος. Στις καταστάσεις αυτές, η κορτιζολη αυξάνεται με σκοπό να κινητοποιήσει τον μεταβολισμό του οργανισμού προς την κατεύθυνση της προσαρμογής του προς το παράγοντα που προκάλεσε το στρες.

Υπερκορτιζολισμός και επιπτώσεις

Μπορεί η κορτιζόλη να είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης στις περιπτώσεις φυσικής απειλής και γενικότερα του στρες αλλά αυτό το δώρο γίνεται εχθρός όταν ζούμε σε κατάσταση μόνιμου άγχους. Το σώμα απελευθερώνει συνεχώς περίσσεια ενέργεια καθώς νιώθει ότι απειλείται σε μόνιμη βάση και αυτό αυξάνει τις πιθανότητες για ένα μεγάλο αριθμό ασθενειών που σχετίζονται με το μεταβολισμό, όπως ο διαβήτης και η παχυσαρκία. Έτσι οι αγαθές προθέσεις τη κορτιζόλης δημιουργούν πρόβλημα στις σημερινές αγχώδεις συνθήκες ζωής.

Το επίμονο στρες κάνει αυτόν τον μηχανισμό επιβίωσης να δουλεύει με εντατικούς ρυθμούς υπονομεύοντας τον θετικό ρόλο της ορμόνης. Μακροχρόνια, τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης έχουν κακά αποτελέσματα. Προβλήματα στον ύπνο, αποκαρδιωμένη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, ανωμαλίες στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα ακόμα και αύξηση του κοιλιακού λίπους. Και βέβαια η κορτιζόλη αυξάνει την όρεξη και οδηγεί σε αύξηση του βάρους.

Θεωρείται διαβητογόνος ορμόνη διότι με τον καιρό η κορτιζόλη, όταν βρίσκεται σε υψηλά επίπδα, αποδυναμώνει τη διαχείριση της γλυκόζης και καθιστά αδύνατη την αντίδραση του σώματος στην ινσουλίνη. Προκαλεί δηλαδή αντίσταση στην ινσουλίνη, μια κατάσταση που μπορεί να εξελιχθεί σε διαβήτη τύπου 2. Μία έρευνα έδειξε πως πιθανότατα το 64% των ανθρώπων που έχουν πληγεί με καταστροφικά γεγονότα στη ζωή τους να είναι διαβητικοί χωρίς καν να το γνωρίζουν. Αυτό δείχνει τον καταστροφικό ρόλο που μπορεί να παίζει το άγχος.

Ένα άλλο κακό που κάνει ο υπερκορτιζολισμός είναι ότι αποδομείται ο μυϊκός ιστός (επειδή τα αμινοξέα μετατρέπονται σε γλυκόζη). Η μυϊκή μάζα ελαττώνεται, ενώ υπάρχει κίνδυνος για οστεοπόρωση. Το δέρμα εμφανίζεται πιο γερασμένο διότι καταστρέφεται το κολλαγόνο. Παράλληλα, παρεμποδίζει την ανάπτυξη νέου μυϊκού ιστού μέσω της πρωτεϊνοσύνθεσης. Με την ισχυρή παρουσία της κορτιζόλης, το λίπος έχει την τάση να συγκεντρώνεται στον τράχηλο και τον κορμό.

Η κορτιζόλη εμποδίζει τη βιταμίνη D η οποία είναι μια στεροειδής ορμόνη, αλλά το ίδιο είναι και η κορτιζόλη. Οι ορμόνες για να λειτουργήσουν σε ένα κύτταρο χρειάζονται υποδοχείς. Έτσι, ανεξάρτητα το πόσο βιταμίνη D λαμβάνουμε από τη διατροφή και τον ήλιο, εάν δε μπορεί να βρει τους υποδοχείς της μένει ανενεργή και σιγά σιγά αποδομείται και απομακρύνεται από τον οργανισμό. Η κορτιζόλη λοιπόν μειώνει την αποτελεσματικότητα του υποδοχέα της βιταμίνης D.

Η κορτιζόλη καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα, και κυρίως τα λεμφοκύτταρα. Με τον τρόπο αυτό, αυξάνεται η επιρρέπεια του οργανισμού απέναντι στις λοιμώξεις. Αυτή την αρνητική δράση της κορτιζόλης αντιμετωπίζει μία άλλη ορμόνη, η DHEA. Η αλληλεπίδραση των δύο ορμονών είναι που επιτρέπει στο ανοσοποιητικό σύστημα να λειτουργεί φυσιολογικά, ακόμα και σε περιόδους μεγάλου στρες. Ωστόσο, η παραγωγή της DHEA μειώνεται με την ηλικία. Ένα άτομο ηλικίας 70 ετών, παράγει το 10-20% της ποσότητας της DHEA που παράγει ένας 30άρης. Η έλλειψή της DHEA σε προχωρημένες ηλικίες δίνει την ευκαιρία στην κορτιζόλη να εξουδετερώσει τα ουδετερόφιλα κύτταρα, με συνέπεια να αποδεικνύεται εξαιρετικά επικίνδυνο το στρες για τους ηλικιωμένους.

Ανάμεσα σ’ όλα τα άλλα δεινά, ο υπερκορτιζολισμός αποτελεί κίνδυνο και για την καρδιά. Είναι γνωστό ότι το χρόνιο στρες μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του κινδύνου για έμφραγμα (καρδιακή προσβολή), εγκεφαλικό ή άλλο καρδιαγγειακό νόσημα. Μέχρι πρόσφατα, όμως, δεν είχε αποκαλυφθεί ο σύνδεσμος μεταξύ χρόνιου στρες και καρδιακής νόσου. Μια μελέτη ωστόσο έδειξε ότι υψηλά επίπεδα κορτιζόλης αυξάνουν σημαντικά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα όσα πιστευόταν μέχρι τώρα, σύμφωνα με τα οποία το στρες είναι μεν παράγοντας αυξημένου καρδιαγγειακού κινδύνου, αλλά όχι από τους μείζονες. Η νέα μελέτη έδειξε, ότι το στρες είναι, ίσως, ο ισχυρότερος παράγοντας κινδύνου για καρδιακά προβλήματα.

Όταν υπάρχει υπερέκκριση κορτιζόλης, μπορεί να παρατηρηθούν ακόμα και ψυχικές διαταραχές. Eπιστήμονες του Πανεπιστημίου της Washington αύξησαν τεχνητά τα επίπεδα κορτιζόλης σε 15 εθελοντές, για να ανακαλύψουν πως τέσσερις μέρες αργότερα οι 14 από αυτούς είχαν προβλήματα απομνημόνευσης. Τέλος, η κορτιζόλη μπορεί να προκαλέσει έλκος στο γαστρεντερικό σύστημα ή να αναζωπυρώσει παλαιό έλκος. Το πόσο κακό κάνει η υπερβολική έκκριση κορτιζόλης φαίνεται από το γεγονός ότι προκαλεί το σύνδρομο Cushing.

Να σημειωθεί τέλος ότι το χρόνιο στρες είναι δυνατόν να εξαντλήσει κάποια στιγμή γα επινεφρίδια και να μην μπορούν να παράγουν αρκετή κορτιζόλη (και άλλες ορμόνες όπως είναι η αδρεναλίνη και η αλδοστερόνη). Σ’ αυτή την κατάσταση εμφανίζεται η λεγόμενη “κόπωση των επινεφριδίων” που οδηγεί στο σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.

Η αντιμετώπιση

Η μείωση του στρες με διαλογισμό, η τακτική άσκηση, ο επαρκής ύπνος και η προαγωγή υγιών ανθρωπίνων σχέσεων είναι όλοι αποτελεσματικοί τρόποι  υποστηριζόμενοι από την έρευνα  σαν τρόποι μείωσης της κορτιζόλης.

Ορισμένα φυσικά συμπληρώματα βοηθούν επίσης για χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης, και αυτά είναι:

Προβιοτικά και πρεβιοτικά – τα προβιοτικά και τα πρεβιοτικά βοηθούν την προαγωγή ενός υγιούς εντέρου. Οι μελέτες δείχνουν ότι είναι χρήσιμες στη μείωση της κορτιζόλης και προσφέρουν πολλά άλλα οφέλη για την υγεία, όπως η μείωση του στρες, η βελτίωση των συμπτωμάτων αλλεργίας και η ενίσχυση της ανοσολογικής υγείας.

Ashwagandha – Συχνά ονομάζεται ινδικό ginseng, Ashwagandha είναι ένα προσαρμογόνο βότανο, και η ικανότητά του να μειώσει τα επίπεδα κορτιζόλης έχει ερευνηθεί για αρκετές δεκαετίες. Μελέτες έχουν βρει ότι αυτό το συμπλήρωμα έχει την ικανότητα να μειώνει την κορτιζόλη σε ενήλικες με χρόνιο στρες.

Λάδι ψαριών – Τα συμπληρώματα ιχθυελαίου (ωμέγα-3 λιπαρά οξέα ) έχουν αποδειχθεί χρήσιμα και για τη μείωση της κορτιζόλης. Αρκετές μελέτες έχουν βρει ότι τα συμπληρώματα ιχθυελαίου μειώνουν την κορτιζόλη σε απόκριση του στρες.

Έτσι, όπως μπορείτε να δείτε: τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης μπορούν να βλάψουν το σώμα σας, προκαλώντας πολλά προβλήματα υγείας, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, κόπωση, διαβήτη και πολλά άλλα. Η μείωση του στρες, η αλλαγή των τρόπων ζωής και η προσθήκη φυσικών συμπληρωμάτων στη διατροφή σας προσφέρουν αποτελεσματικούς, φυσικούς τρόπους για τη μείωση της κορτιζόλης, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της συνολικής σας υγείας.

Πηγές για αυτό το άρθρο περιλαμβάνουν:

PsychologyToday.com
NIH.gov
Tandfonline.com

HealthyLiving.gr